Όσον αφορά τη χωροταξική του ένταξη, ο Δήμος Ιωαννιτών βρίσκεται βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας στο κέντρο του λεκανοπεδίου της Λίμνης Παμβώτιδας και σε υψόμετρο 480μ. περίπου. Γειτνιάζει άμεσα με μεγάλης αξίας φυσικές και τουριστικές περιοχές της Βόρειας Πίνδου, του Ζαγορίου, ταυ Μετσόβου και των Τζουμέρκων, αλλά διαθέτει και ο ίδιος ισχυρά περιβαλλοντικά στοιχεία και πλούσια ιστορική κληρονομιά. Σήμερα απέχει από την Αθήνα μέσω Ρίου 412 χλμ., από την Πάτρα 217 χλμ. από το λιμάνι της Ηγουμενίτσας μόλις 05 λεπτά και από τη Θεσσαλονίκη περίπου 270 χλμ.

Πίνακας: Τοπικές Κοινότητες και οικισμοί του Δήμου Ιωαννιτών

*Από τον πίνακα έχουν εξαιρεθεί οι οικισμοί Μαβίλλης,ο, Σπόθοι,οι και η Τοπική Κοινότητα Σπόθων οι οποίοι παρουσιάζουν μηδενικό πληθυσμό. 

●       Σύμφωνα με τα αποτελέσματα απογραφής ΕΛΣΤΑΤ 2011 ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Ιωαννιτων ανέρχεται στους 112.486 κατοίκους (απογραφή ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2011).

●       Η ανάπτυξη του σε επίπεδα υποδομών και απασχόλησης συνέβαλε στην αύξηση του πληθυσμού του κατά την δεκαετία 2001-2011 και εντέλει στην τεκμηρίωση του ρόλου του στην περιφέρεια αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Βορειοδυτικής Ελλάδας. 

●       Είναι ο πλέον αστικοποιημένος και πολυπληθής δήμος της Περιφέρειας αφού σα αυτόν ζει περίπου το 1/3 του συνολικού πληθυσμού της. 

●       Έχει ιδιαίτερο αυξημένο το ποσοστά των παραγωγικών ηλικιών και δε χαρακτηρίζεται από έντονη τάση γήραναης, όπως συμβαίνει στο σύνολο της Χώρας αλλά και στις περισσότερες επαρχιακές περιοχές. Ο δείκτης γήρανσης και ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων είναι ιδιαίτερα χαμηλός και έρχεται σε αντίθεση με τα αποτελέσματα για το νομό Ιωαννίνων και την περιφέρεια Ηπείρου.

●       Η συμπαγής πόλη συγκεντρώνει πραγματικό πληθυσμό 64.458 κατοίκους δηλαδή περίπου το 58% του πληθυσμού του Δήμου. Από τους περιαστικούς οικισμούς μεγαλύτερο πληθυσμό έχει η ΔΚ Ανατολής με 9.583 κατοίκους , η ΔΚ Κατσικά με 3.851 κατοίκους και ακολουθούν η ΔΚ Πεδινής με 3.400, ο οικισμός Καρδαμiτσια της ΔΚ Μαρμάρων με 3.132, η ΔΚ Περάματος με 1.842 κατοίκους ο οικισμός Σταυρακίου της ΔΚ Σταυρακίου με 1.754 κατοίκους κλπ. 

●       Η πόλη αλλά και οι περιφερειακοί οικισμοί της αποτελούν πόλο έλξης τόσο για τον πληθυσμό της περιφέρειας όσο και για τον μεταναστευτικό πληθυσμό από την Αλβανία, δεδομένου ότι γειτνιάζει με τον τόπο καταγωγής τoυς. 

●       Οσον αφορά στα κοινωνικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού του Δήμου οι άντρες αντιστοιχούν στο 48% του πληθυσμού (49,2% στην Περιφέρεια) ενώ οι γυναίκες στο 52% (50,8% στην Περιφέρεια). 

●       Σε ότι αφορά την οικογενειακή κατάσταση των κατοίκων, το μεγαλύτερο ποσοστά επί του συνολικού πληθυσμού είναι έγγαμοι (49%), με μικρή διαφορά από τους άγαμους (43%) και ακολουθούν α χήροι και χήρες (6%) και οι διαζευγμένα (2%). Στο Δήμο καταγράφονται 43.488 νοικοκυριά, με το μέσο μέγεθος νοικοκυριού στα 2,49 άτομα ανά νοικοκυριό, μέγεθος σχετικό με το αντίστοιχο της Περιφέρειας Ηπεtραι (2,5 άτομα ανά νοικοκυριό) ενώ πλησιάζει το αντίστοιχο της Χώρας (2,6 άτομα ανά νοικοκυριό). 

●       Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού στον Δήμο είναι οι απόφοιτοι Δευτεροβάθμιας και Μεταδευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης καλύπτοντας το 43,70%, ποσοστό ανάλογο με το αντίστοιχο της χώρας (44%). Οι απόφοιτοι Ανωτέρας και Ανωτάτης εκπαίδευσης καλύπτουν ποσοστό 22,78%, ποσοστό ανώτερο από το μέσα επίπεδο της χώρας (συμμετοχή των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο σύνολο του πληθυσμού είναι 17,84%). Γενικά διαπιστώνεται μείωση πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και αναβάθμιση του εκπαιδευτικού επιπέδου του πληθυσμού, η οποία είναι περισσότερο έντονη στην κατηγορία των πτυχιούχων ανωτέρων σχολών.

Πίνακας: Πληθυσμιακή εξέλιξη των Δήμου Ιωαννιτών ΔE Ιωαννιτών, Ανατολής, Μπιζανίου, Νήσου Ιωαννίνων, Παμβώτιδος , Περάματος) 1991-2001-2011 (πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.)

Σύμφωνα με τον ν.3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011) Αρθ. 5, ως σημαντικά στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος (οικοτόπων και ειδών) είναι οι περιοχές Natura, τα Καταφύγια Άγριας Ζωής (ΚΑΖ), τα Εθνικά Πάρκα, οι Εθνικοί Δρυμοί κ.λπ. 

Περιοχές NATURA (SPA): GR2130012 – SPA, ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, έκτασης  22446.09 εκτ. και περιμέτρου 101.33 χμ. 

Περιοχές NATURA (SPA-SCI / SAC): GR2130005 – SCISPA, ΛΙΜΝΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, έκτασης 2615.74 εκτ. και περιμέτρου 27.66 χμ.

Εθνικό Πάρκο: Παμβώτιδα, Ζώνη προστασίας: Α1 - Περιοχή Οικοανάπτυξης

Η Λίμνη Παμβώτιδα, ταυτισμένη με την ιστορική διαδρομή και την παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων, σημαντικό σημείο αναφοράς για τους Γιαννιώτες στηρίζει παράλληλα την οικονομία της περιοχής και συμβάλλει στην τουριστική ανάπτυξη και την γεωργική παραγωγή του λεκανοπεδίου. Στο παρελθόν αποτελούσε ενιαίο υδρολογικό σύστημα με τη γειτονική λίμνη Λαψίστας η οποία αποξηράθηκε. Η εκροή του νερού πραγματοποιείται μέσω της τάφρου της Λαψίστας και παροχετεύεται από τον ποταμό Καλαμά. Έχει μέσο βάθος 4 m, μέγιστο βάθος 9 m και καλύπτει περίπου 22 km2. Τα νερά της προέρχονται από φυσικές πηγές και χείμαρρους και στηρίζουν ένα πλούσιο οικοσύστημα που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό από ψάρια, πουλιά και αμφίβια. 

Είναι χαρακτηρισμένη ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (αριθ. Φ31/4425/212/75/4.3-1977 απόφαση Υπουργού Πολιτισμού & Επιστημών ΦΕΚ 266/8/21-3-1977 όπως συμπληρώθηκε με την αριθ. Γ1472/62023/15-9-1981 απόφαση Προϊσταμένου ΓΔΠΑ Υπουργείου Πολιτισμού & Επιστημών ΦΕΚ 660(8/19.10-1981).

•  Ο ορεινός όγκο 'Μιτσικέλί με έντονο ανάγλυφο που περιβάλλει ΒΑ το λεκανοπέδιο. 

•  Ο ορεινός όγκος του οροπεδίου Μαρμάρων που περιβάλλει από ΒΒΔ ως ΝΝΑ το λεκανοπέδιο και παρουσιάζει ηπιότερο ανάγλυφο από το Μιτσικέλι. 

•  Τα ασβεστολιθικά υψώματα κατά μήκος ταυ άξονα της λεκάνης (Μεγάλο Γαρδίκι, Αγ. Τριάδα, Μπάφρα, Καστρίτσα, Μπιζάνι). 

•  Το περιαστικό δάσος, ένα από τα 19 αισθητικά δάση της χώρας έκτασης 864 στρέμ. χαρακτηρισμένο ως «τοπίο Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους. (ΦΕΚ 306 Δ'/16.11.1976). 

•  Οι περιορισμένοι χώροι πρασίνου στην πόλη, Λιθαρίτσια και Κουραμπάς στο κέντρο της πάλης. πάρκο Κατσάρη στην παραλίμνια περιοχή και πάρκο Πυρσινέλλα στην είσοδο της πόλης. 

•  Οι παραλίμνιες εκτός σχεδίου περιοχές σημαντικοί χώροι αστικού - mριαστικού πρασίνου και αγροτικού τοπίου. 

Η Λίμνη Παμβώτιδα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον πολεοδομικό ιστό του Δήμου και εξυπηρετεί χρήσεις άρδευσης, αλιείας (κατέχει την πρώτη θέση σε ιχθυοπαραγωγή ανάμεσα σε όλες τις λίμνες της Ελλάδας και ασκείται και ως ερασιτεχνική δραστηριότητα) και αθλητισμού - αναψυχής. Η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος και κυρίως των υδάτων της προέρχεται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες που αφορούν στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Ιωαννίνων, τους οικισμούς που είναι διεσπαρμένοι στο Λεκανοπέδιο, στη βιομηχανική-βιοτεχνική δραστηριότητα και τις κτηνοτροφικές - πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Ο υγρότοπος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα γιατί δεν έχει εγκριθεί το πλαίσιο για τη διαχείριση και προστασία του.